Słowo nos potocznie określa widoczną strukturę zewnętrzną, lecz anatomicznie obejmuje również jamę nosową. Nos jest narzędziem zmysłu powonienia i początkowym odcinkiem dróg oddechowych. Nos między innymi ogrzewa i filtruje powietrze, składa się z kości i chrząstek. Jama nosowa znajduje się powyżej jamy ustnej i jest oddzielona od niej podniebieniem. Obie jamy łączą się z gardłem.
Jamę nosową dzieli na dwie połowy pionowa przegroda nosa. Z przodu znajdują się nozdrza przednie, które stanowią wejście do każdej z połów jamy nosa. Z tyłu jama nosowa łączy się z gardłem przez nozdrza tylnie. Wyściółka jamy nosowej jest bogato unaczyniona i bardzo dobrze ukrwiona – błona śluzowa. Błona wyściełająca jamę nosa zawiera wiele komórek, które w czasie zapalenia lub infekcji wydzielają dużą ilość gęstej wydzieliny – katar. Śluzówka nosa składa się z nabłonka, błony podstawowej i warstwy podśluzowej. Nabłonek zaopatrzony w rzęski, falujące jak mikroskopijne wiosła, które przy nagromadzeniu różnych zanieczyszczeń, poruszają się 1000 razy na minutę wtedy odczuwamy kręcenie w nosie i zaczynamy kichać usuwając zarazki i bakterie. W szczycie jamy nosowej znajduje się nabłonek węchowy zawierający wyspecjalizowane komórki, które są receptorami zmysłu powonienia.
Dolegliwości związane z nosem
Katar to podrażnienie błony śluzowej i jest najczęściej występującą dolegliwością związaną z nosem. Przyczyną kataru może być bezpośrednie działanie czynnika drażniącego np.: pyłki, aerozole czy leki. Katar może być wywołany także przez zdenerwowanie. Najczęściej jednak wywołują go jednak zakażenia wirusowe, rzadziej bakteryjne. Przy zakażeniach bakteryjnych zwykle mają miejsce zmiany przewlekłe.
Wydzielina z nosa może być wodnista, śluzowa, ropna a nawet krwista. Nadmiar gęstej wydzieliny może prowadzić do niedrożności nosa.
Jeśli nagle pojawia się w nosie wodnista wydzielina i towarzyszy jej łzawienie, kichanie czy pieczenie to najczęściej dolegliwość ta ma podłoże alergiczne. Ma to miejsce gdy błona śluzowa nosa zetknie się z czynnikiem alergicznym. Alergenami mogą być np.: kurz, pierze, pyłki roślin, sierść zwierząt, itp.
Gdy katar ropny utrzymuje się ponad dwa tygodnie jest z reguły objawem zapalenia zatok przynosowych.
Zmniejszenie drożności nosa powoduje zwykle utratę powonienia i prowadzi do zmiany barwy głosu. Polipy, przerost błony śluzowej lub skrzywienie przegrody nosa może powodować trwałe zaburzenia drożności nosa. Takie zmiany wymuszają oddychanie przez usta i konieczne jest leczenie operacyjne. W czasie oddychania przez usta dostarczane jest powietrze nie oczyszczone, nie ogrzane i nie nawilgocone, do dolnych dróg oddechowych, co powoduje różne dolegliwości a nawet choroby. Może pojawić się kaszel, suchość w gardle i krtani, pieczenie, chrypka a w konsekwencji również nawracające zakażenia gardła, krtani, migdałków i oskrzeli.
Oddychanie przez nos oprócz ochrony dolnych dróg oddechowych przed zanieczyszczeniami zapewnia także prawidłową wentylację płuc. Do niektórych obszarów płuc powietrze dociera jedynie wtedy, gdy przechodzi przez jamy nosa, a nie przez usta. Oddychanie przez nos jest ważne przy zapobieganiu i leczeniu stanów zapalnych zatok przynosowych, gdyż jedynie przy oddychaniu przez nos dochodzi także do wymiany powietrza w obrębie zatok przynosowych.
Krwawienia z nosa występują dosyć często, gdyż jest on silnie unaczyniony, posiada liczne powierzchowne naczynka krwionośne rozmieszczone na chrzęstno-kostnym podłożu. Właśnie taka budowa sprawia, że nos łatwo ulega uszkodzeniom. Nawet drobne urazy błony śluzowej powstałe np.: podczas dłubania w nosie mogą powodować krwawienie.
Najczęstsze przyczyny krwawień z nosa:
Choroba nadciśnieniowa, wirusowe choroby zakaźne uszkadzające błonę śluzową, choroby krwi, choroby nerek,
choroby wątroby, nieraz zastosowane leki np.: przeciwgorączkowe, przeciwbólowe, które zaburzają proces krzepnięcia krwi. Tamowanie krwawienia z nosa należy rozpocząć od uspokojenia człowieka, ponieważ zdenerwowanie zwiększa ciśnienie krwi i nasila krwawienie. Krwawiącą jamę nosa należy oczyszczać poprzez delikatne ale zdecydowane wydmuchiwanie. Następnie uciskać skrzydełka nosa po stronie krwawiącej przegrody przez 10-15 minut. Zwykle miejsce krwawienia zlokalizowane jest w przedniej części przegrody nosa, dzięki czemu można je tamować kawałkiem waty nasączonej oliwą z oliwek lub jadalnym olejem. Jeśli pomimo różnych zabiegów krwawienie nie ustaje należy zwrócić się o pomoc do lekarza.
Naturalne sposoby na katar
Proszek ziołowy do wąchania – 1 łyżka startego na proszek ziela bukwicy, 1 łyżka startej na proszek ruty i 1 łyżka startego na proszek korzenia kopytnika lekarskiego. Wszystkie składniki starannie wymieszaj , wąchanie tak przygotowanej mieszanki przynosi ulgę przy katarze.
Wywar do płukania nosa i gardła przy gęstej wydzielinie – 1 łyżkę korzenia mydlnicy zalać 1 szklanką przegotowanej chłodnej wody po ośmiu godzinach zagotować. Ciepłym wywarem płukać gardło i nos.
Mieszanka do inhalacji – 20g liści szałwii, 20g korzenia omamu wielkiego, 15g liści eukaliptusa, 15g pączków sosny, 10g kwiatów rumianku, 10g mięty pieprzowej, 10g ziela tymianku. Składniki dokładnie wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać w termosie 2 szklankami wrzącej wody, odstawić na 3 godziny. Napar stosować do inhalacji 3-4 razy dziennie po 10 minut.
Edyta Grzech
Centrum Naturoterapii ATYDE
www.naturoterapia.atyde.pl