DZIAŁANIE ZIÓŁ
W ziołolecznictwie trudno o wyraźną granicę, że dokładnie tu się kończy leczenie a zaczyna żywienie. Lecznicze działanie pietruszki, selera, pieczarki, czarnuszki – w sprawach reumatycznych. Cebuli, czosnku, cytryny – w nadciśnieniu tętniczym czy kminu, majeranku, pieprzu i jeszcze wielu innych przypraw – w trawieniu – jest tak wyraźne, że nie wolno nam tego nie doceniać.  

Wykorzystując w lecznictwie zioła, powinniśmy zwracać uwagę, skąd one pochodzą ponieważ na ich właściwości ma ogromny wpływ klimat, miejsce gdzie rosły na jakiej glebie. Powszechnie wiadomo, że zioła, warzywa, owoce rosnące na glebie żyznej, nawożonej naturalnym nawozem mają niemal dwukrotnie więcej składników odżywczych i leczniczych.

Należy pamiętać, że wszystkie pachnące środków ziołowe czy spożywcze należy przechowywać w szczelnych opakowaniach, słojach, pojemnikach, itp. a i w szczelnych nie za długo. Nie powinno się ich też za długo gotować. Warto trzymać się również zasady: co tylko można zjeść na surowo, należy zdecydowanie jeść na surowo.

Ważna jest jeszcze jedna zasada dotycząca nasłonecznienia. W czymkolwiek dopatrujemy się witamin, tego nie trzymamy na świetle tym bardziej na słońcu. Wystawienie na słońce świeżo zerwanych jak i suszonych ziół i owoców – nie działa na nie dobrze.

ZBIERANIE i PRZECHOWYWANIE ZIÓŁ
Zbieramy zioła, które występują masowo w naszej okolicy, zawsze gdy jest sucho – nie może być na nich rosy ani wody deszczowej ponieważ utrudni to suszenie, może spowodować żółkniecie, czernienie, itp.
Suszymy wszystkie części zioła: kwiaty, liście, całe ziele, korzenie i owoce, zawsze w cieniu, w miejscu przewiewnym. Nie na słońcu – ponieważ słońce jest przyjacielem roślin żyjących, ale wrogiem wszystkich roślin świeżo zerwanych. Promienie słoneczne powodują szereg zmian w roślinie, niekorzystnych dla leczniczych i odżywczych walorów.
Zbieramy, suszymy i przechowujemy każdy surowiec zielarski osobno, w oddzielnym i w miarę możliwości szczelnym opakowaniu.
Jeśli zdarzyłoby się, że na ziołach własnych czy zakupionych zauważymy podejrzaną pleśń, pajęczyny czy zapach stęchlizny – co jest wynikiem złego przechowywania – należy dany surowiec czym prędzej spalić wraz z opakowaniem.

Przechowywanie
Prawidłowo zebrane, wysuszone i przechowywane surowce zielarskie możemy przechowywać:

• Zioła i kwiaty pachnące do 2 lat
• Zioła i kwiaty nie pachnące do 3 lat
• Korzenie i kory tracą swoje walory po 5 latach
• Owoce możemy przechowywać do 3 lat
• Niektóre zioła lecznicze (np.: bratek polny, melisa, świetlik i owoc kasztanowca) tracą lecznicze działanie po roku
• Kminek i korzeń kobylaka dobre są nawet po 10 latach
• Kora kruszyny (jeśli pozyskamy ją we własnym zakresie) będzie dobra do użytku dopiero po roku – ewentualnie należy ją wyprażyć w temperaturze 100 stopni C przez godzinę.

NAPARY, ODWARY, MACERATY, KĄPIELE, OKŁADY - DAWKOWANIE
Leki roślinne – ziołowe, to w zależności od poszczególnych gatunków, świeże bądź suszone części roślin. Najczęściej są nimi korzenie, kłącza, całe części naziemne ziela, liście, kwiaty, płatki, słupki, owoce, nasiona, kora czy pączki.
Natomiast formy leku roślinnego to: napary, odwary, maceraty, soki, nalewki, czasem je parzymy i gotujemy, albo proszkujemy lub robimy z nich tabletki czy pastylki.

Napar to łyżka drobno pociętego zioła na 250 ml (szklankę) wrzątku – czyli taka herbatka.

Odwar to również łyżka ziół na szklankę wody i gotowanie na małym ogniu odpowiedni czas, różny w zależności od ziół.

Macerat stosunkowo rzadko stosowany -  to zalana zimną wodą (250 ml) łyżka ziół i pozostawiona na kilka godzin lub np.: całą noc.
Jeszcze innym sposobem jest zażywanie ziół w postaci proszku . Odpowiednie zioła dla danego schorzenia można sproszkować, zmielić i zażywać z zachowaniem zasad bezpieczeństwa pamiętając, że gram sproszkowanego zioła odpowiada mniej więcej szklance odwaru lub naparu jeśli chodzi o siłę działania. Sproszkowane zioła należy przyjmować ostrożnie: proszki popijamy zawsze zimną wodą żeby się nie zachłysnąć.

Zatem zaparzamy najczęściej zioła i kwiaty, gotujemy kory i korzenie, a maceraty sporządzamy wtedy gdy nie chcemy stracić witamin czy innych wartości, które zginęły by podczas gotowania czy parzenia.

Inną formą podania ziół jest zażywanie ziołowej kąpieli, bierze się np.: liść topoli, liść pokrzywy, igliwie sosny, świerku (łącznie lub pojedynczo) i zaparza około pół kilograma w kilku litrach wrzątku, odstawia do naciągnięcia i odcedza do wody kąpielowej. Ziołowe kąpiele działają leczniczo na włosy, skórę, ale także na organy wewnętrzne.
Zażywaniem ziół przez skórę możemy nazwać przyłożenie zmiażdżonego (do uzyskania soku) zioła na chore czy obolałe miejsce. Znany chyba przez wszystkich taki zabieg to okład z liści babki na ranę, skaleczenie czy otartą nogę, trochę mniej znany, ale stosowany od dawna, to okład z rozmoczonego nasienia lnu na oparzenia, łuszczycę czy półpasiec.

Ważną sprawą przy stosowaniu ziół jest ich dawkowanie; i tak ogólnie można przyjąć: dzieciom do okresu dojrzewania podajemy dwa razy dziennie po pół szklanki naparu lub odwaru. Osobom dorosłym do 60-go roku życia dajemy 2 do 3 szklanek dziennie, a po 60 roku życia 1 szklankę dziennie (po pół dwa razy dziennie).

KIEDY ZIOŁA MOGĄ SZKODZIĆ
Choć zioła sprzedawane są bez recepty w aptekach i sklepach zielarskich, to jest kilka przypadków w których mogą zaszkodzić, należy o nich wiedzieć i zawsze pamiętać.

• Przede wszystkim może zaszkodzić zbyt duża dawka lub zbyt mocny napar. Zwykle przyjmuje się 1 łyżkę ziół na 250 ml wody, jeśli należy zastosować inną dawkę będzie to zaznaczone w recepturze lub ulotce.
• Dziurawiec przyjmowany w postaci nalewki, naparu czy odwaru jest doskonałym środkiem na niedomaganie wątroby i dróg trawiennych, ale pamiętać należy, że po przyjęciu dziurawca nie można się opalać ani na słońcu ani w solarium – grozi to potężnym poparzeniem i odbarwieniem skóry.
• Jeśli kobieta podejrzewa ciąże nie może stosować żadnych ziół rozgrzewających ponieważ może to spowodować bardzo skomplikowaną i niebezpieczna formę poronienia, z resztą to samo tyczy się wszelkich środków chemicznych rozgrzewających, których również stosować w tym czasie nie należy.
• Przy zapaleniu wyrostka robaczkowego (które sygnalizuje ból promieniujący z prawej dolnej części brzucha – można pomylić z niestrawnością) nie należy stosować ziół przeczyszczających ani żadnych przeczyszczających środków chemicznych, lecz jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Odpowiednie i konsekwentne zażywanie ziół może pomóc zatrzymać rozwój przewlekłej choroby, wesprzeć system immunologiczny, poprawić stan zdrowia, przyspieszyć rekonwalescencję.

Edyta Grzech
Centrum Naturoterapii ATYDE